خزرخبر: متاسفانه بروز حادثه دلخراش و ناگوار در معدن ذغال سنگ استان گلستان نه تنها موجب ناراحتی و اندوه بسیاری از مردم و حتی رهبر معظم انقلاب شد، بلکه نگرانی‌ها را برای بروز بحرانی جدی‌تر و فاجعه‌آمیزتر در معادن مازندران بیشتر کرده است.

متاسفانه معادن کوهی مازندران در چند ماه گذشته به دلیل عدم رعایت اصول مهندسی برداشت، دچار حادثه شدند که در این بین تا کنون سه کارگر مازندرانی جان خود را از دست داده‌اند.

نکته نگران‌کننده اینجا است که کارشناسان بر این باورند اکثر معادن کوهی مازندران آسیب‌پذیری بالایی پیدا کرده‌اند، هر لحظه امکان بروز فاجعه‌ای غیر قابل تصور وجود دارد! با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا دلیل حوادث به وجود آمده و مرگ کارگران را بررسی کنیم.

عدم واگذاری عرصه برداشت توسط منابع طبیعی

زمانی‌که واحدی معدنی مجوز فعالیتش را از سازمان صنعت، معدن و تجارت دریافت می‌کند، برای شروع بهره ‌برداری نیاز به گواهی کشف و پروانه بهره ‌برداری اداره کل منابع طبیعی نیز دارد.

این نهاد با توجه به محدوده واگذاری شده، عرصه‌ای محدود را برای بهره‌برداری انتخاب و به معدنکار اجازه بهره‌برداری می‌دهد؛ برای مثال، مجوز پروانه بهره برداری واحد معدنی برای محدوده  10 یا 20 و یا 50 هکتار پس از طی مراحل قانونی از سازمان صنعت، معدن و تجارت صادر می‌شود، اما اداره منابع طبیعی بخشی از محدوده تعیین شده را برای حراست از منابع طبیعی مجاز به بهره‌ برداری می‌داند،حال نکته‌ای را این جا باید بررسی کرد.

معادن شن و ماسه و برخی معادن ذغال سنگ در دل کوه هستند که برای بهره ‌برداری و اجرای موارد ایمنی می‌بایست مهندسی برداشت روی آن اعمال گردد.

مهندسی برداشت معادن کوهی به این گونه است که برای اجرای نکات اصولی و فنی ایمنی، باید برداشت به صورت پلکانی و از نوک کوه شروع شود تا در صورت بروز حادثه پله‌های متعدد ایجاد شده بتوانند جلوی ریزش را گرفته و خطر ناشی از سقوط مصالح را به حداقل برسانند.

برداشت غیرفنی، عامل بروز حادثه است

اما این نکته اصولی و فنی در معادن کوهی مازندران مورد توجه قرار نمی‌گیرد و دلیل آن نیز اصرار دولت یا سازمان‌های متولی است که موجب بروز حادثه می‌شود، در اکثر معادن کوهی مازندران برداشت از پایین‌ترین قسمت کوه صورت می‌گیرد که احتمال ریزش و بروز حادثه را به شدت افزایش می‌دهد.

حال چرا در معادن مازندران از دامنه کوه‌ها برداشت می‌شود؟ آیا این نوع برداشت موجب ریزش و رانش نمی‌شود؟ چرا معدنکار با علم به این قضیه نسبت به ایجاد نقاط پلکانی اقدام نمی‌کند؟

به دلیل عرصه محدود کاری و اصرار اداره کل منابع طبیعی بر عدم توسعه سطح بهره‌ برداری و عدم همکاری سازمان صنعت، معدن و تجارت می‌باشد، لذا معدنکاران مجبور هستند که از دامنه معادن کوهی اقدام به برداشت کنند.

تذکراتی که از سوی مسئولان نادیده گرفته می‌شود

متاسفانه اکثر معادن کوهی مازندران با مشکل عدم توسعه بهره‌بردای و برداشت نامناسب مواجه هستند،این موضوع بارها توسط تشکل‌ها و نهادهای فنی به اداره کل منابع طبیعی مازندران اعلام شده است، اما تا به حال نتیجه‌ای حاصل نشده است. حادثه معدن آینه بندان آمل، که اولین حادثه معدنی در سال گذشته بود و موجب مرگ کارگر شد، به دلیل عدم توسعه بهره برداری مناسب و عدم برداشت فنی و اصولی (از بالاترین افق)، شاهد این اتفاق تلخ بود.

معدن آینه بندان با وسعت‌کاری 12 هکتار فقط مجوز برداشت دو و نیم هکتاری در سه مرحله واگذاری دارد که این تنگنای محدودیتی موجب بروز ریزش کوه و سقوط واریزه از بالای کوه بر روی لودر در حال کار و نهایتا مرگ راننده آن شد، این درحالی است که معدن فوق در ابتدا مجوز برداشت 5000 مترمربع داشته و با پیگیری‌های صورت گرفته عرصه فعالیت آن به دو و نیم هکتار ارتقاء یافت.

تولید کننده اصرار بر رعایت قانون دارد

اولین موضوعی که برای هر فعالیت معدنی مطرح است، بحث ایمنی، ایمن سازی و امنیت کار است. اصرار تولیدکننده بر رعایت الزام وضع شده در عرصه واگذاری و عدم واگذاری عرصه بیشتر توسط اداره منابع طبیعی موجب بروز این اتفاق شد.

جالب اینجاست که پروانه بهره برداری سازمان صنعت، معدن و تجارت اجازه بهره برداری به معدنکاران را نمی‌دهد، و لذا باید اداره کل منابع طبیعی مجوز برداشت نسبت به محدوده تشخیص داده شده را ارائه کند تا تولیدکننده اجازه فعالیت داشته باشد، این امر مغایر قانون معادن بوده که امر حاکمیت قانون در نظارت و نحوه برداشت و رعایت اصول فنی و ایمنی را از این سازمان در استان مازندران سلب شده است که جای تامل دارد.

وقتی سطح کل در اختیار بهره بردار قرار ندارد، وی نمی‌تواند تمامی بحث فنی و اصول ایمنی را رعایت کند و این عاملی برای بروز حادثه می‌شود. دستگاه‌های دولتی و نظارتی باید اتفاق نظری برای این موضوع به وجود آورند تا از بروز چنین حوادثی پیشگیری شود و اتفاقات بعدی رخ ندهد، با وضع موجود امکان رانش و ریزش برای همه معادن وجود دارد و خطرات ناشی از آن دور از انتظار نمی‌باشد.

اصرار اداره کل منابع طبیعی بر این است که افزایش عرصه واگذاری، سطح طبیعت را تغییر می‌دهد، در حالی که به گفته معدن‌داران تعداد قابل توجهی از معادن در محدوده‌هایی فاقد پوشش جنگلی قرار دارند به خصوص که در معادن جاده هراز اصلاً پوشش گیاهی خاصی که نیاز به صیانت داشته باشد به چشم نمی‌خورد.

اصرار منابع طبیعی بر بروز حادثه

بازرس انجمن خانه صنعت، معدن و تجارت مازندران با بیان اینکه بارها با اداره کل منابع طبیعی و سازمان نظام مهندسی معدن جلسه‌های متعددی برگزار کردیم، اظهار کرد: جلسات متعددی در خصوص افزایش عرصه بهره برداری با مسئولان متولی داشته‌ایم و اعلام کردیم عدم افزایش عرصه بهره برداری و ایجاد نقاط پلکانی موجب بروز حادثه خواهد شد.

یدالله عبدی افزود: بارها اعلام کردیم که معادن کوهی برای اجرای موارد ایمنی نیازمند به افزایش سطح بهره برداری هستند اما این نهاد هیچ توجهی به تذکرهای ما نداشته است.

استاد مهندسی معدن دانشگاه تاکید کرد: اکثر معادن کوهی مازندران با این مشکل مواجه هستند و اگر به این هشدارها توجهی نشود، یقیناً شاهد اتفاق‌های تلخ این چنینی خواهیم بود.

عبدی با اشاره به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی گفت: بند 20 ابلاغیه سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به توسعه اشتغال و کارآفرینی با روحیه جهادی اشاره می‌کند، اما این برخورد با معادن نشان از روحیه‌ای جهادی در راستای توسعه کارآفرینی است؟

وی افزود: ماده 2 قانون معادن، اعمال حاکمیت نظام برمعادن را با وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌داند.

عبدی در ادامه گفت: دریافت مجوز فقط از این نهاد سه سال طول می‌کشد، و محدوده‌ای را در اختیار تولیدکننده قرار می‌دهد که پوشش گیاهی خاصی ندارد.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: معادنی، که در معرض رانش بودند، توسط انجمن معدن و سازمان نظام مهندسی معدن صورت جلسه شد و در اختیار اداره کل منابع طبیعی مازندران گذاشته شد و هرچه اصرار کردیم و دلیل فنی و علمی آوردیم، مورد قبول این نهاد واقع نشد و اصرار آنها بر ادامه این روال است.

وی تاکید کرد: بی تفاوتی اداره کل منابع طبیعی مازندران به هشدارهای فنی موجب بروز حادثه در معدن آینه بندان شد و یقیناً حوادث بعدی نیز برای معادن دیگر در کمین خواهد بود.

ضرورت ایجاد کارگروه واگذاری عرصه برداشت

با توجه به موارد بیان شده باید دریافت اصرار منابع طبیعی بر بی تفاوتی، یقیناً در این بخش از بهره برداری معادن مشکلات زیادی را به همراه خواهد داشت.

اداره کل منایع طبیعی می‌تواند به همراه سازمان نظام مهندسی معدن نسبت به درخواست معادن کوهی که برای اجرای نکات ایمنی نیازمند به افزایش سطح بهره‌برداری هستند، کارگروهی را تشکیل داده و پس از بررسی و تایید درخواست آنان به صورت حرفه‌ای و مهندسی شده، اجازه افزایش عملکرد به شرط رعایت نکات ایمنی را بدهد.