خزرخبر:چند سالی است کشور ما با بحران کم آبی و خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند و این موضوع به اولویت اصلی کشور تبدیل شده است، به طوری که تمامی مسئولان بر لزوم صرفه‌جویی در مصرف آب در بخش‌های مختلف اعم از کشاورزی، صنعت و شرب تاکید دارند اما مهم‌تر از هر چیزی افزایش بهره‌وری آب در زمینه‌های مختلف است تا از این طریق هم کارکردها و عملکردها کاسته نشود و هم از آب به بهترین شیوه و موثرترین روش استفاده و بهره‌برداری شود.

در این گزارش بر آنیم تجزیه و تحلیلی به میزان مصرف آب در بخش کشاورزی و توجه مسئولان مربوطه به این موضوع داشته باشیم، بهره‌وری در مصرف آب در بخش کشاورزی یعنی میزان تولید نسبت به آبی که مصرف می‌شود.

کشاورزی بیشترین مصرف آب را در کشور دارد و لازم است مسئولان بخش کشاورزی توجه ویژه‌ و جدی به بهره‌وری مصرف آب داشته باشند چرا که هم بحث امنیت غذایی مطرح است و هم کم کردن مصرف آب و افزایش بهره‌وری مصرف آن.

همگان بر افزایش بهره‌وری مصرف آب تاکید دارند اما آنچه مهم است میزان اعتقاد و توجه مسئولان به اجرای این امر مهم و حیاتی است.

*بخش کشاورزی از اجرای آبیاری تحت فشار غافل است

از مواردی که در افزایش بهره‌وری مصرف آب در بخش کشاورزی موثر است می‌توان به استفاده از ارقام زودرس، متحمل و مقاوم به خشکی، کشت نشایی محصولات، آبیاری قطره‌ای و بارانی، تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری و کشت گلخانه‌ای اشاره کرد.

حال با این تفاسیر باید دید مسئولان بخش کشاورزی مازندران تا چه حد در اجرای این موارد موفق بودند و نسبت به اجرای آن اقدام کردند.

طبق گفته‌های مسئولان بخش کشاورزی مازندران، تنها 10 درصد آب‌های سطحی در استان مهار می‌شود و بقیه بدون هیچ‌گونه ذخیره و مهار به دریا سرازیر می‌شود.

جای سوال است در استانی که از آب کافی برخوردار است اما به دلیل عدم اجرا، تکمیل و بهره‌برداری از سدها و آبخیزداری عملکرد چندان خوبی در مهار آب‌های سطحی نداشته است و در حالی که متوسط کشوری میزان مهار آب حدود 40 درصد است و در مازندران این رقم تنها 10 درصد است، چرا در این استان که متولی امنیت غذایی محصول استراتژیکی مانند برنج که گیاهی آب‌بر است و سطح زیرکشت 230 هزار هکتاری را به خود اختصاص داده است، مسئولان بخش مربوطه نسبت به اجرای سامانه‌های نوین آبیاری و افزایش کارایی مصرف آب غافل هستند.

*اقدامات نامناسب در اجرای سامانه آبیاری

آبیاری قطره‌ای در باغ‌ها و آبیاری بارانی در مزارع‌ از جمله اقداماتی است که در افزایش بهره‌وری بسیار موثر است و دولت با وجود همه تنگناها و مشکلات مالی، اعتبارات خوبی را به این بخش تخصیص داده است تا جایی که در برنامه ششم توسعه سالانه باید 600 هزار هکتار و در طی برنامه پنج ساله 3 میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی کشور مجهز به این سامانه شود.

همانطور که مسئولان بخش کشاورزی می‌گویند 85 درصد از هزینه آبیاری را دولت به صورت بلاعوض پرداخت می‌کند که این موضوع باید در اولویت اصلی سازمان جهاد کشاورزی مازندران قرار می‌گرفت و از این اعتبارات نهایت استفاده را در تجهیز مزارع و باغات انجام می‌داد اما با نگاهی به آمارهای این سازمان عریض و طویل مشاهده می‌شود اتفاقات جالبی در اجرای سامانه آبیاری و جذب اعتبارات مربوط به آبیاری تحت فشار نشده است که خود جای سوال فراوان دارد!

همانطور که در رسانه‌ها می‌بینیم که وزیر جهاد کشاورزی و معاونان این وزارتخانه و وزیر نیرو و معاونان وی نیز بحران آب را فریاد می‌زنند و خواستار اجرای طرح‌های افزایش بهره‌وری هستند و اینکه چرا در مازندران که از سطح زیرکشت بالایی برخوردار است، ضریب کشت در این استان بنا به آمار مسئولان دو برابر میانگین کشوری است و از طرفی با محدودیت منابع آب مواجه هستیم این طرح مهم و زیربنایی به خوبی اجرا نشده است.

آقای وزیر با وجود تمهیداتی که برای تجهیز و نوسازی و آبیاری تحت فشار برای استان‌های شمالی بویژه مازندران اندیشیده شد اما مازندران از این غافله عقب مانده است، انگار زور آقای وزیر هم به مازندران نمی‌رسد تا با وجود تمام اعتبارات و راهکارهایی که از سوی آن وزارتخانه برای مازندران ارائه شد اما دریغ از نیم تلاشی از سوی مدیر مازندرانی!

با وجود تمام اعتبارات و تسهیلات برای آبیاری تحت فشار و تجهیز و نوسازی شالیزارها که به مازندران اختصاص داده شد اما مسئولان جهادکشاورزی مازندران اندرخم یک کوچه هست و در بی‌خیالی به‌سر می‌برد...

*مازندران در اجرای تجهیز و نوسازی درجا زد

بابک مومنی اظهار کرد: در مازندران کشت برنج به عنوان کشت غالب استان مطرح است و در حال حاضر با توجه به صعوبت کاری که در این زراعت وجود دارد برای جوانان جذابیت چندانی ندارد.

وی اظهار کرد: در بخش کشاورزی زیربنایی‌ترین پروژه‌ای را که از اول انقلاب با توجه به جغرافیای کشت و کار در مازندران انجام شد کشت برنج بوده است و در حال حاضر با توجه به صعوبت کاری که در این زراعت وجود دارد برای جوانان جذابیت ندارد.

این کارشناس بخش کشاورزی درباره  اجرای طرح آبیاری تحت فشار و تجهیز و نوسازی گفت: هر ساله ردیف اعتباری جزیره‌ای و پراکنده‌ای برای مازندران در نظر گرفته می‌شود و از ابتدای دولت یازدهم از محل فاینانس با کشور چین قرار است سرعت اجرای این پروژه دست‌کم پنج برابر شود اما در عمل همان اجرای قطره چکانی با سرعت پایین‌تری در حال انجام است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر در کشورهای آسیای جنوب شرقی و شرق آسیا اصلی‌ترین کشت تولید برنج هستند، گفت: این کشورها از الگوی سنتی کشت برنج عبور کردند اما ما همان روش 30 سال گذشته را انجام می‌دهیم.

*متولی کشاورزی در مازندران ایجاد رغبت کند

این کارشناس کشاورزی اضافه کرد: انتظار نداریم سرعت پیشرفت در اجرای تجهیز و نوسازی و آبیاری تحت فشار همانند کشورهای صنعتی مقایسه شود اما دست‌کم سرعت پیشرفت ما با استان مجاور یعنی گیلان قابل مقایسه باشد.

مومنی خاطر نشان کرد: امسال در استان گیلان بیش از 10 هزار هکتار از شالیزارها تجهیز و نوسازی شد و سوال اینجاست چرا در گیلان باید شاهد تحول در تجهیز و نوسازی باشیم اما مازندران درجا بزند اگر هر مشکلی باشد مربوط به هر دو استان است البته ما انتظار نداریم سرعت پروژه در گیلان پایین بیاید ولی ما انتظار داریم در مازندران همین رقم باشد.

وی اظهار کرد: متولی کشاورزی مازندران باید در بحث کشاورزی رغبت کند دیگر کسی حاضر نیست با نشا و خرمن کوب‌دستی اقدام به کشت کند بحث استفاده از پهبادها در کشاورزی است در چنین شرایطی ما نباید انتظار داشته باشیم کشاورز به صورت سنتی اقدام کشت کند.

این کارشناس کشاورزی بیان کرد: از سویی دیگر محدودیت منابع آب داریم  و رها کردن زمین در شرایط باتلاقی منابع آب را از بین می‌رود اگر بحث کشت کلزا، کشت دوم لازمه این است تجهیز و نوسازی اتفاق بیفتد اگر مشکل زهکشی و تجهیز و نوسازی حل نشود در 10 سال آینده کشت برنج یک رویا تبدیل می شود و از نظر شغلی جذابیتی برای نسل جدید نخواهد داشت.

مومنی گفت: با توجه به بحران آب در کشور که جز اولویت‌های اول دولت بود برای سرعت اجرای پروژه در مازندران اعتبارات در نظر گرفته شده  اما از نظر جذب با مشکلاتی مواجه هستیم و در حد انتظارات نیست؛ امسال جزو خشک‌ترین سال‌هایی است در  پنج سال گذشته بی‌سابقه بود و راهکاری جز آبیاری تحت فشار نداریم امروز برای اخذ مجوزهای بهره‌برداری از منابع آب دچار مشکل هستند و در این زمینه نگران مجوزها هستند.

براساس این گزارش، آمار هواشناسی از کاهش 50 درصدی متوسط بارندگی کشور نسبت به سال گذشته و کاهش 57 درصدی نسبت به میانگین بلند مدت دلالت دارد و لازم است با توجه به این آمار که زنگ خطر را به شدت به صدا درآورده است اقدامات موثر و اساسی شکل گیرد که با عملکرد مدیران همخوانی ندارد.