خزرتیترخبر:غروب روز پنج‌شنبه 21 تیرماه در گرمای 38 درجه مرکز مازندران، ناگاه قلب شهر شعله کشید، دود غلیظ از دوردست‌ها مشخص بود و مردم در جست‌وجوی مکان و علت حادثه بودند.

خبر به ‎سرعت پیچید؛ «مسجد جامع ساری آتش گرفت»، کنترل مردم سخت بود، برخی‌ها حسابی ترسیده بودند و از صحنه حادثه دور شدند اما برخی‌ها از روی کنجکاوی همچنان تماشاگر بودند.

* گزارش روز اول

نیروهای آتش‌نشانی از راه رسیدند، کوچه منتهی به مسجد در بافت قدیمی شهر قرار دارد و از این‌رو تردد خودروهای آتش‌نشانی نیز با مشکل مواجه شد.

وضعیت فوق‌العاده به آتش‌نشانی‌های شهرهای همجوار اعلام شد، زمان دقیق اعلام آتش‌سوزی به سامانه آتش‌نشانی 19:27 دقیقه بود و سه دقیقه بعد نخستین خودروی آتش‌نشانی خود را به محل حادثه رساند.

نیروهای انتظامی و امنیتی، هلال احمر و اورژانس و مسئولان یکی پس از دیگری خود را به محل حادثه رساندند، استاندار مازندران به‌عنوان رئیس ستاد بحران نیز در زمان اعلام حادثه در بازدید از نیروگاه برق نکا حضور داشت و این بازدید را نیمه‌تمام گذاشته و خود را به ساری رساند.

شهردار و تعدادی از اعضای شورای شهر نیز خود را به بازار نرگسیه رساندند، آنها با کمک نیروهای خدمات‎رسان و چند تن از بازاریان در بین هیاهوی مردم یک دایره حفاظتی تشکیل دادند و مانع از ازدحام جمعیت شدند تا خودروهای آتش‌نشانی وارد میدان شوند. 

دود غلیظ و گرمای حاصل از آتش‌سوزی در دل بازار مردم را کلافه کرده بود و خیلی‌ها سعی می‌کردند به‌سرعت از محل خارج شوند، حتی ساکنان اطراف بازار نیز از خانه‌ها خود بیرون آمدند تا دچار مشکل نشوند به‌ویژه اینکه برق آن منطقه نیز قطع شده بود.(البته بگذریم از سلفی‌بگیرها که دود و آتش را حریف می‌شوند).

سرانجام حدود ساعت سه بامداد آتش به‌طور کامل خاموش شد و نیروهای امدادی اندکی آرام گرفتند، چند دهنه مغازه در اطراف شبستان مسجد به‌ طور کامل سوخت و آه از نهاد اهالی بازارچه برآمد.

* گزارش مصدومان حادثه

براساس اعلام اورژانس 115 مازندران، 24 نفر در این حادثه به‌صورت سطحی دچار صدمه شدند که هشت نفر به بیمارستان یا درمانگاه منتقل و بقیه به‌ صورت سرپایی مداوا شدند.

هفت نفر از مصدومان آتش‌نشان بودند که دچار مشکل تنفسی یا صدماتی دیگر حین کار شدند.

* گزارش روز دوم

از آنجا که مسجد جامع ساری در 8 اسفندماه 77 با شماره 2272 به ثبت ملی رسیده بود و پیش از ساخت مسجد نیز بنایی تاریخی با قدمتی 3 هزار ساله در این مکان وجود داشته است، لذا نماینده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خود را به ساری رساند تا از نزدیک در جریان حادثه قرار بگیرد.

در روز دوم و در حالی‌که شدت آفتاب و حرارت چیزی از روز اول کم نداشت، نیروهای خدماتی در حال آواربرداری از مسجد بودند، یکی پس از دیگری مسئولان نیز آمدند؛ آیت‌الله طبرسی، استاندار، دادستان، مدیران کل مدیریت بحران و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، معاون اداره‌کل راه و شهرسازی مازندران، فرماندار و شهردار ساری.

شهردار مرکز مازندران می‌گفت: همه تلاش ما این بود که آتش به بازار کفش و پارچه نرسد که اگر به این مغازه‌ها می‌رسید اوضاع فاجعه‌بار می‌شد.

مهدی عبوری از حضور به‌موقع نیروهای آتش‌نشانی سورک، بهشهر، آمل، بابل، نکا، قائم‌شهر و جویبار به محل حادثه قدردانی و اظهار کرد: 10 خودروی آتش‌نشانی به‌عنوان پشتیبان حضور پیدا کردند و تیم‌های فضای سبز و پارک‌ها، خدماتی و امدادی، نیروی انتظامی و هلال احمر در کنار مسئولان ستاد مدیریت بحران استان حضور داشتند.

وی از تلاش هشت ساعته آتش‌نشانان برای اطفای حریق گفت و اینکه حتی نیروهایی را که در استراحت بودند نیز فراخوان دادیم، باتوجه به اینکه هفت آتش‌نشان در روز نخست مصدوم شده بودند اما روز دوم بار دیگر برای امدادرسانی حاضر شدند.

* زمان‌بر بودن بررسی میزان خسارت

عباسعلی رضایی فرماندار ساری نیز با حضور در محل حادثه از اینکه آتش در کوتاه‌ترین زمان ممکن خاموش شد، ابراز خرسندی کرد و گفت: باید دست به دست هم بدهیم و کار بازسازی مسجد جامع را در قالب یک مدیریت واحد و منسجم آغاز کنیم.

آیت‌الله طبرسی نماینده ولی فقیه در مازندران و امام جمعه ساری نیز با تشکر از حضور به‌ موقع نیروهای امدادی به‌ویژه آتش‌نشانی خواستار تسریع در بازسازی این بنای تاریخی و ملی شد.

مدیرکل مدیریت بحران مازندران می‌گوید: در مجموع هفت باب واحد صنفی خسارت دید که عموماً پارچه‌فروشی و ظروف پلاستیک و یک‌بار مصرف بوده‌اند.

علی‌اصغر احمدی رقمی از میزان خسارت اعلام نکرد فقط این را گفت که ارزیابی میزان خسارت زمان‌بر است.

وی اظهار کرد: مهم این است که ستاد بازسازی تشکیل شده است و به کار مغازه‌های خسارت‎دیده شده نیز از سوی اصناف رسیدگی می‌شود.

*  بارگذاری تأسیسات اضافه روی بافت سنتی

استاندار مازندران در این بازدید با بیان اینکه باید نسبت به بافت تاریخی نگاه جدی داشته باشیم، علت اصلی حادثه را بارگذاری اضافه در تاسیسات قدیمی مسجد جامع عنوان و اظهار کرد: باید یک سیستم برق یکپارچه مکانیکی و هوشمند جایگزین سیستم جدید شود.

* ارائه تسهیلات جهت خرید اسپلیت

محمد اسلامی از این فرصت استفاده کرد و به مردم این نوید را داد که اگر قصد تعویض کولرهای گازی پنجره‌ای را دارند؛ دولت تأمین مالی آن را از طریق تسهیلات قرض‌الحسنه در اختیار مردم می‌گذارد.

نماینده عالی دولت در مازندران با اشاره به اینکه 600 مگاوات برق نیروگاه نکا از مدار خارج شده است؛ از مردم تقاضا کرد که شدیداً بر کنترل و مدیریت برق دقت داشته باشند.

وی تصریح می‌دهد که روز جمعه 200 مگاوات برق وارد مدار شده است و 400 مگاوات دیگر در روزهای آینده(هفته جاری) وارد مدار می‌شود.

استاندار مازندران همچنین این را هم گفت که تا پایان مردادماه ساعات کاری ادارات از 6:30 تا 13:30 دقیقه است و برنامه‌ریزی باید طوری باشد که 44 ساعت کار در هفته انجام شود.

وی در پایان با اشاره به اینکه مازندران در بین هفت استانی قرار دارد که باید برنامه خود را در طرح احیای بافت‌های فرسوده ارائه دهد، یادآور شد: طرح پیاده‌راه خیابان قارن به سمت خیابان جمهوری کمک می‌کند تا در زمان حوادث غیرمترقبه مشکلی در تردد خودروهای امدادی نداشته باشیم.

* مرمت براساس اطمینان از استحکام بنا

معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در بازدید از مسجد جامع ساری ضمن قدردانی از مدیریت خوب این حادثه که خوشبختانه صدمات جانی نداشته است، گفت: نظیر این حادثه را در مناطق دیگر داشتیم و علت طبیعی آن ناهمگونی تاسیسات قدیمی و جدید در کنار یکدیگر است که با نوسانات برق، دچار مشکل و حوادث غیر قابل جبران می‌شود.

محمدحسن طالبیان با تأکید بر اینکه باید از استحکام بقایای مسجد مطمئن شویم و مرمت براساس آن طراحی و برنامه‌ریزی شود، اظهار کرد: بخشی از ساختمان مسجد مربوط به دوران قاجاری و بخشی دیگر مربوط به عصر پهلوی است که بخش اصلی آن از بین رفته است.

* مصوبات جلسه بازسازی و بهسازی

براساس این گزارش، ساعت 19 روز 22 تیرماه جلسه بررسی بازسازی و بهسازی مسجد جامع ساری در استانداری مازندران تشکیل شد و تصمیماتی برای بازسازی هر چه سریع‌تر مسجد و تعیین تکلیف خسارت‌ها انجام شد.

محمد اسلامی استاندار و رئیس شورای تأمین استان مازندران، ماحصل این جلسه را به شرح ذیل اعلام کرد:

- ستاد بازسازی مسجد جامع ساری تشکیل شود.

- شهرداری ساری مجری طرح بازسازی و بازآفرینی مسجد تعیین شد.

- منابع مالی مسجد از محل اعتبارات ملی، استانی اوقاف و کمک های مردمی باشد.

- یک حساب بانکی برای کمک‌های مردمی اعلام می‌شود.

- ساختار سازه سقف مسجد مانند گذشته(چوبی) نخواهد بود.

- یک سیستم پیشرفته سرمایشی و گرمایشی با سیستم اعلام اطفای حریق برای مسجد و حوزه علمیه امامیه در نظر گرفته می‌شود.

- مدیریت مسجد واحد می‌شود تا یک نفر پاسخ‌گویی را برعهده بگیرد، ضمن اینکه اسامی هیأت امنا و دستورالعمل این هیأت باید مشخص شود.

- جهت جلوگیری از چنین حوادثی، اماکن مشابه در سطح استان شناسایی و نارسایی‌های ایمنی احصا می‌شود.

* گزارش روز سوم

صبح و عصر روز سوم حادثه از بازار نرگسیه بازدید کردم، جنب و جوش در بازار به حالت عادی بازگشت، در همان کوچه منتهی به مسجد که تا دیروز ورود ممنوع بود اما امروز بازگشایی شد، اول هفته بود و دستفروش‌ها مانند گذشته بساط کسب و کار خود را گستراندند.

نیروی انتظامی در بازار حضور داشتند، نیروهای خدمات شهری و آتش‌نشانی شهرداری ساری در حال شست‌وشو و پاکسازی مغازه‌های تخریب‌شده بودند.

در مسجد نیز همچنان کار آواربرداری ادامه دارد، هنوز از برخی قسمت‌های مسجد دود بلند است، شبستان‌ها در سکوت به‌سر می‌برند و کارگرها با صورتی سیاه و بعضاً خراشیده زیر ظل آفتاب و گرمای 38 درجه کار می‌کنند.

* صحبت‌های یک شاهد

یکی از شاهدان حادثه می‌گوید: آتش‌سوزی در لحظه اتفاق افتاد و دیدم که در کمتر از 15 دقیقه آتش از ضلع جنوب غربی مسجد به شبستان‌های اطراف کشیده شد.

مهدی طیبی می‌گوید: حجم آتش‌سوزی به این علت که اسکلت و سقف ساختمان چوبی بوده، بسیار بالا بوده است.

وی اظهار می‌دارد: حضور آتش‌نشانان خوب بوده اما به‌نظر می‌رسید کنترل آتش در دقایق اولیه برای آنها سخت بود چون هوا نیز به‌شدت گرم بود و دود سیاه و زبانه آتش بسیار شدید بود.

این شاهد حادثه می‌گوید: مسجد جامع دارای هفت شبستان است که در هر کدام آن بین 4 تا 6 اسپلیت نصب است که با توجه به اینکه هوا گرم بود و مسجد برای موقع نماز باید آماده می‌شد، به همین علت همه سیستم‌های سرمایشی روشن بود.

* حرف‌هایی که نباید

حادثه که پیش می‌آید بیش‌تر از خسارت‌های مالی و جانی، خسارت‌های روانی که بر افکار عمومی چنبره می‌زند بسیار زیاد است.

در تاکسی و صف نانوایی و مجالس چند نفره صحبت می‌شود که مسجد را آتش زده‌اند، حال اگر مسئولان بیایند و روی این موضوع مانور بدهند که آتش‌سوزی عمدی نبوده است، باز هم عده‌ای از سیاه‌نمایی حرف می‌زنند.

امروز اما بازاریان نرگسیه و آنهایی که عمری را در بازار گذرانده‌اند، به‌خوبی می‌دانند و می‌گویند که همه‌اش اتفاق بوده است و گرمای هوا و نوسانات برق این‌چنین قلب‌مان را آتش زد!

همین عصر روز گذشته بود که یک پیرمرد بازاری می‌گفت:«کاش همه کولرها روشن نبود و این اتفاق نمی‌افتاد، چند دفعه گفتم چرا 30 - 40 تا اسپلیت را روشن می‌گذارید»!

* ترکیب ناهمگون مدرنیته و سنتی

خاکسترها و چوب‌های نیم‌سوخته در کنار اسپلیت‌های روی دیوار و کابل‌های برق قدیمی در کنار کابل‌های نو حکایت تلخی است از مدرنیته و سنت‌گرایی.

... و این تناقض سیستماتیک با هم تبدیل به یک حادثه دراماتیک شدند تا درس عبرتی باشد که در هیاهوی مدرنیته چیزی را بیش از توان روی سنت سوار نکنیم که آتش بیفکند در دل شهر و اشک‌ها و حسرت‌ها بر جای بگذارد.

امید که کارها بر مدار تعقل و عاقبت‌به‌خیری و مدیریت در هر مجموعه‌ای به‌صورت واحد و رئیس و مرئوس مشخص باشد.