خزرتیترخبر، روستاهایی که روزگاری صدای چشمه ساران و رودخانه هایش از بالادست هر روح با ذوقی را به وجد می آورد ،امروز ساکنانش دست به دامان تامین آب با تانکر شده اند و یا در انتظار اجرای طرح های دیگر هستند.

بحران آب بویژه در بخش شرب در روستاهای بالادست و کوهستانی مازندران بسیار جدی تر از سایر نقاط است که علاوه بر اثرات منفی بر گردشگری، برای ساکنان بومی و اقتصاد ییلاقی نیز مشکلات عدیده ای به همراه می آورد.

کمبود آب و خشکیدن چشمه ها در این مناطق در حالی است که طی سال های اخیر دنبال کردن سیاست مهاجرت معکوس از شهر به روستا سبب شده است تا جمعیت روستاهای کوهستانی و ییلاقی افزایش یافته و کشاورزی چه به صورت سنتی و چه با تغییر الگوی کشت رونق بگیرد.

بر اساس آمار سازمان مدیریت و برنامه ریزی مازندران جمعیت بخش لاریجان آمل از 2 هزار و 307 خانوار در سرشماری سال 90 به سه هزار و 135 در سال 95 رسید و جمعیت شهرستان سوادکوه نیز در این مدت از 12 هزار و 545 خانوار به 14 هزار 956 خانوار افزایش داشته است.

این در حالی است که به طور معمول سرشماری در فصل پاییز و زمستان و زمانی انجام می شود که روستاهای ییلاقی در کم جمعیت ترین دوره خود قرار دارند و حتی بسیاری از افرادی که کشت و کار دارند، در این فصول به خاطر تعطیلی کار کشاورزی برای کارگری به مناطق قشلاقی مهاجرت می کنند و تا اواسط اسفند در روستا حضور ندارند .

علاوه آمار سرشماری نفوس و مسکن ، آمار تعداد مشترکین برق نیز حاکی از افزایش جمعیت روستاهای ییلاقی مازندران است،بر اساس گزارش شرکت توزیع برق مازندران در بخش خوش آب و هوا و ییلاقی لاریجان شهرستان آمل که دارای 73 روستا و آبادی است، تعداد مشترکین برق خانگی از حدود 12 هزار مشترک برق در سال 90 به 23 هزار مشترک در تیرماه سال 97 رسید که افزایش حدود صد در صدی را نشان می دهد.

همچنین آمار مشترکان برق شهرستان کوهستانی سوادکوه از سال 90 تا کنون از 37 هزار به بیش از 47 هزار مشترک رسید که رشد 30 درصدی داشته است.

این دو آمار نشان می دهد که مناطق ییلاقی مازندران در کم آب ترین زمان خود یکی فصل بهار و تابستان با بیشترین جمعیت مواجه هستند و به همین دلیل این روزها کمتر روستایی در این مناطق یافت می شود که مشکل آب آشامیدنی در آنجا به مرحله بحرانی نرسیده باشد.

** فشار مضاعف اقلیم و جمعیت به چشمه ها

مدیرکل هواشناسی مازندران درباره وضعیت خشکسالی در مناطق ییلاقی استان گفت: افزایش سریع جمعیت بالادست و ییلاقات به همراه افزایش و چرای بی رویه دام در این مناطق منجر به خشکیدن و نابودی چشمه ها شده است.

محمد رضا رضوی افزود: افزایش جمعیت در چند سال گذشته به دلیل خشکسالی در مناطق جلگه ای و مهاجرت مرکز نشینان کشور به ییلاقات مازندران ، منجر به افزایش مصرف آب و کاهش آب سفره های زیر زمینی شده است.

وی ادامه داد: بسته شدن برخی چشمه ها و انحراف آنها برای پشت سدها و تخیر آب در آنجا نیز از دیگر عوامل خشکسالی و کمبود آب آشامیدنی در مناطق بالادست مازندران است .

مدیرکل هواشناسی همچنین افزایش جمعیت دام و چرای بی رویه را از دیگر عولمل کاهش آب چشمه ها در این مناطق برشمرد و اظهار داشت: چرای بی رویه و بی موقع دام ، مناطق بالا دست را فاقد پوشش گیاهی کرده است که از منابع ذخیره آب های سطحی محسوب می شوند .

وی ایجاد سیلاب در بالا دست را از پیامدهای چرای بی رویه دام ها و کاهش پوشش گیاهی در فصل پرباران دانست و تاکید کرد: اکنون بیشتر روان آب های ناشی از بارش ها و ذوب شدن برف ها به خاطر آسیب دیدن پوشش گیاهی به صورت سیلاب به رودخانه ها و از آنجا به دریا می ریزد و از دست می رود.

مدیرکل هواشناسی مازندران گفت: با این که به طور معمول فصل قرق شکنی و چرای دام در ییلاقات مازندران اواسط خرداد است ، اما عملا شاهدیم که در سال های اخیر دامداران در ماه اردیبهشت به این مناطق می روند و این وضعیت به همراه تغییرات اقلیمی برای چشمه ها و سفره های زیرزمینی آسیب زاست.

** افزایش 2 درجه ای دمای ارتفاعات مازندران

مدیرکل هواشناسی مازندران همچنین افزایش دمای هوا را نیز از دیگر عوامل خشکسالی در ارتفاعات دانست و گفت : دمای هوای ارتفاعات البرز در بهای 97 نسبت به میانگین بلند مدت 2 درجه افزایش داشته است.

رضوی افزود: این افزایش دما و افزایش ساعات آفتابی در ماه های پایانی سال 1396 و ابتدای فروردین 1397 موجب ذوب زودهنگام برف و از دست رفتن ذخیره منابع آبی استان شده است.

وی با بیان اینکه در ابتدای فروردین امسال در برخی روزها دمای هوای ارتفاعات به بیش از 40 درجه رسیده بود ،گفت : با این افزایش دما در حالی که ذخیره برف بالای کوه می بایست تا اواخر اردیبهشت ماه بتدریج به آب های سطحی استان افزوده می شد ، ناگهان ذوب و خالی شد.

همچنین بر اساس گزارش فصلی هواشناسی ، میانگین حداکثر دمای استان در نواحی کوهستانی در بهار سال جاری 20 درجه سانتیگراد بوده که نسبت به بلند مدت چهاردهم درصد درجه افزایش داشته است.

مجموع بارش در نواحی کوهستانی هم در بهار سال جاری 108 میلی متر بوده که نسبت به دوره آماری بلند مدت حدود هشت میلی متر کاهش داشته است.

** جان کندن چشمه ها

مدیرکل شرکت آب و فاضلاب روستایی مازندران هم گفت: طی پنج سال گذشته میزان آبدهی چشمه های ییلاقی استان نصف شده است .

مجید عبداللهی افزود: طی این مدت بیش از 20 چشمه استان نیز به طور کامل خشک شده است که بیشتر آن در مناطق ییلاقی شرق و مرکز استان بوده است .

وی تعداد چشمه های تامین کننده آب روستاهای را یکهزار و 200 چشمه اعلام کرد و گفت:در حال حاضر 417 هزار مشترک آب روستایی در استان وجود دارند که ازاین تعداد حدود 80 هزار نفر در مناطق ییلاقی و کوهستانی سکونت دارند .

عبداللهی افزود: بیش از نیمی از مشترکین تحت پوشش این شرکت در مناطق ییلاقی را افرادی تشکیل می دهند که عمدتا در دو فصل بهار و تابستان در این مناطق ساکن می شوند و عمدتا یا ساکنین شهرهای مازندران و یا مهاجرانی از استان های دیگر هستند.

وی همچنین گفت: سالانه 15 هزار مشترک به مصرف کنندگان آب شرب روستایی استان اضافه می شوند که از این تعداد 20 درصد در مناطق بالادست است.

مدیرکل شرکت آب و فاضلاب روستایی مازندران توضیح داد : با توجه به این که بیشتر جمعیت روستاهای ییلاقی در فصول پر مصرف سال ساکن می شوند ، افزود: با توجه به روند کاهشی بارندگی ارتفاعات ، افزایش ساکنین نیز بحران آب مناطق کوهستانی را دوچندان کرده است.

وی گفت: در چهارسال گذشته 496 طرح آب رسانی در استان با یکهزار و 650 میلیارد ریال اعتبار آغاز و بهره برداری شد و در حال حاضر هم 432 طرح نیمه کاره نیز در استان وجود دارد که برای بهره برداری و پایان آنها به سه هزار و 800 میلیارد ریال اعتبار نیاز است.