خزرتیترخبر: مدیریت خطر بلایا مبتنی بر جامعه فرآیندی است که در آن جوامع در معرض خطر به طور فعال در شناسایی، تجزیه و تحلیل، اقدام، نظارت و ارزیابی خطرات بلایا به منظور کاهش آسیب‌پذیری‌ها و افزایش ظرفیت‌های خود درگیر هستند، این بدان معنی است که مردم در قلب تصمیم گیری و اجرای فعالیت های مدیریت خطر بلایا هستند، مشارکت بیشتر گروه‌های اجتماعی آسیب‌پذیر در این فرآیند بسیار مهم تلقی می‌شود.

رویکرد مدیریت خطر بلایا مبتنی بر جامعه، بر مردم و توسعه اتکا دارد، این مهم افراد را قادر می سازد تا با تغییر ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که نابرابری و توسعه نیافتگی را ایجاد می کنند، به علل ریشه ای آسیب پذیری ها بپردازد، رویکرد مدیریت خطر بلایا مبتنی بر جامعه، تمام ارکان مدیریت بلایا (بحران) یعنی پیشگیری و کاهش اثرات بلایا، آمادگی، واکنش اضطراری و بازیابی را پوشش می‌دهد.

جنبه کلیدی مشارکت جامعه، پایداری تصمیمات و اقدامات سطح جامعه برای کاهش بلایا است،سازمان‌های  دولتی یا غیردولتی و مردم نهاد به عنوان پشتیبان ممکن است برنامه‌هایی را در سطح جامعه قبل و بعد از بلایا آغاز و اجرا نمایند، با این حال، چنین طرح‌هایی بارها پس از پایان حمایت های بیرون از جامعه، متوقف می‌شوند، دلایل زیادی می تواند عامل عدم پایداری این مهم باشد که برخی از آنها ممکن است عدم مشارکت، تعامل، توانمندسازی و ایجاد حس مالکیت در جوامع محلی باشد، تا زمانی که تلاش‌های مدیریت خطر بلایا در سطح فردی و اجتماعی پایدار نباشد، کاهش آسیب‌پذیری و تلفات ناشی از بلایا دشوار خواهد بود. بنابراین مهم است که مردم را در تصمیم گیری در مورد سیاست ها و راهبرد هایی که باید برای توسعه آنها در جامعه دنبال کرد، مشارکت دهیم.

پس از شروع رخداد، بلایا می توانند غیرقابل کنترل شوند. بنابراین لازم است اقدامات پیشگیرانه قبل، در حین و بعد از وقوع بلایا انجام شوند، اگر جامعه به خوبی آماده نباشد، کنترل بر بلایا(بحران) معمولاً در طول وقوع آن از بین خواهد رفت، اگر هر یک از افراد جامعه با راه های مقابله و اقدامات پیشگیرانه آشنا باشند، آنگاه می توان بروز اختلالات ناشی از یک بحران را کاهش داد.

جوامع دارای دارایی های حیاتی برای مقابله با بلایا هستند. این موارد مشتمل بر دانش علائم هشدار دهنده وقوع بلا(هشدار اولیه)، شناسایی مناطق امن و آسیب پذیر محلی، تجربه بلایای گذشته، روش های بقا و روابط اجتماعی باشد که اغلب برای مقابله با بحران بسیار مهم هستند، جوامع محلی قبل و بعد از بلایا نقش فعالی دارند زیرا:

• مردم محلی قادر به آغاز و حفظ روند توسعه جامعه خود هستند
• در حالی که نقش دولت، بخش خصوصی و سازمان های غیردولتی مهم است، نیاز اولیه برای رشد ریشه ای روند توسعه مردمی، با رهبری محلی است.
• یک استراتژی موفق از پایین به بالا شامل مشارکت گسترده جوامع محل رخداد بلایا در برنامه ریزی جامع و فعالیت های تصمیم گیری است که انگیزه آنان را ارتقا می دهد.
• فرصت های آموزشی باید با نیازهای محلی شناسایی شده مطابقت داشته باشد.
• تأکید در برنامه ها، بر بهبود استفاده و مدیریت منابع محلی است.
• استفاده مسئولانه از کمک های مالی خارجی مورد نیاز است.
• تکرار موفقیت یک جامعه عامل قدرتمندی در تداوم ابتکارات محلی است.
• مسئولیت تغییر رویکرد بر عهده کسانی است که در جامعه محلی زندگی می کنند.
• اعضا و گروه‌های مختلف در جامعه ممکن است درک متفاوتی از خطر و آسیب‌پذیری‌های متفاوت داشته باشند.

فرآیند کاهش خطر بلایا دارای شش مرحله متوالی است که می تواند قبل از وقوع یک بلا یا پس از وقوع آن برای کاهش خطرات آتی اجرا شود، هر مرحله از مرحله قبل توسعه می یابد و به اقدامات بعدی منجر می شود. اجرای صحیح این مراحل متوالی، منجر به موفقیت در برنامه مدیریت خطر بلایا مبتنی بر جامعه خواهد بود، این شش مرحله عبارتند از : انتخاب جامعه مورد نظر، ایجاد رابطه و تفاهم، ارزیابی مشارکتی خطر بلایا، برنامه ریزی مدیریت خطر بلایا مبتنی بر جامعه، پیاده سازی مدیریت شده برنامه­ها توسط جامعه و در نهایت پایش و ارزشیابی برنامه ها.

امید است با استفاده از اصول بنیادین جامعه محور مدیریت خطر بلایا، در راستای کاهش آسیب پذیری جوامع و افزایش ظرفیت ها بتوانیم به سطوح بالاتری از تاب آوری جوامع در مواجهه با بلایا دست یابیم.

«رضا حبیبی ساروی/ رییس مرکز اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران»

🆔@khazartitrekhabar
🌐Khazartitrekhabar.ir