خزرخبر: سهم غذا در هزینه خانوار شهری مازندران حدود 28% و در خانوار روستایی حدود 35 % است، کمتر از 35% مواد اولیه اصلی صنایع تبدیلی غذایی مازندران از داخل استان تامین می شود، پژوهش‌ها نشان می‌دهد تا پایان سال 94 از سوی دو مرکز، سازمان صنعت، معدن و تجارت (صمت) و جهاد کشاورزی در مجموع برای حدود 508 واحد غذایی پروانه بهره‌برداری صادر شده است که در 10 گروه صنایع غذایی در سطح استان به طور نسبی فعال‌اند.

از میان 183 واحد فعال این صنعت 146 واحد از سازمان صنعت، معدن و تجارت و 37 واحد از سازمان جهاد کشاورزی پروانه بهره برداری گرفته اند.

بخش عمده صنایع غذایی مازندران در 10 سال اخیر و بر پایه پشتیبانی از طرح‌های کوچک و زود بازده و با حمایت‌های یارانه‌ای شکل گرفته‌اند که با حذف یارانه‌ها از سال 89 و ناتوانی در رقابت، عموماً ناکارآمد یا حذف شده‌اند.

نزدیک به 70 درصد از واحدهای صنایع غذایی استان را صنایع کوچک (اشتغال زیر 50 نفر) تشکیل می‌دهند که با ظرفیت کمتر از 20 درصد فعال‌اند.

بر پایه همین پژوهش‌ها ظرفیت عملی نیروی شاغل مستقیم در صنایع غذایی مازندران حدود 20000 نفر است، با احتساب ضریب 4 برای اشتغال غیرمستقیم، می‌توان گفت در مجموع این صنعت بیش از 100000 شغل را پوشش می‌دهند.

توزیع اشتغال مستقیم در صنایع لبنی 50%، کشتارگاه طیور 10%، صنعت روغن 7% ، فرآورده‌های گوشتی 10%، کنسروهای غیرگوشتی 8%، فرآورده‌های آردی 4%، صنایع بسته بندی غذایی 4%، صنایع نوشیدنی 3%، کارخانجات آرد 2درصد و کنسروهای گوشتی 2% است.

سهم دولت‌ها از تعداد واحدهای صنایع غذایی فعال استان: تا پایان دولت ششم 25%، دولت‌های هفتم و هشتم 27%، دولت‌های نهم و دهم 43 % و دو سال اول دولت یازدهم 5% است در حالی که سهم این دولت‌ها از ظرفیت در حال فعالیت به ترتیب 40%، 39%، 20 % و 1% و از اشتغال فعال 58%، 17%، 23%، 2% است.

آمار متوسط تولید سالانه در ازای هر شغل مستقیم چنین است: کل صنعت غذای استان 187 تن، صنایع نوشیدنی 334 تن، صنایع تولید آرد 1005 تن، صنایع روغن 930 تن، صنایع فرآورده‌های گوشتی 230 تن، کشتارگاه طیور 63 تن، صنایع لبنی 96 تن، صنایع کنسرو غیرگوشتی 36 تن، صنایع فرآورده‌های آرد 31 تن، صنایع بسته بندی غذا 179 تن و کنسرو گوشتی 26 تن.

این بررسی همچنین نشان می‌دهد که 37 درصد واحدهای فعال صنایع غذایی در دو شهر آمل و ساری متمرکز شده‌اند و سهم ظرفیت تولید و اشتغال این دو شهر نیز به ترتیب 68 و 73 درصد است.

هزینه های تقریبی تولید صنایع غذایی شامل : مواد اولیه (60 تا 80 درصد )، بسته بندی (10 تا 20 درصد )، حقوق و دستمزد (5 تا 10 درصد) و سربار (4 تا 8 درصد) است.

هم اکنون سهم شهرک‌های صنعتی از تعداد واحدهای صنایع غذایی فعال استان، 41% و از ظرفیت عملی 18% و اشتغال 25% است.

تا پایان سال 94 حدود 245 سیستم مدیریت کیفیت در 10 گروه صنایع غذایی مستقر شده است.

از نظر توزیع جنسیتی کارکنان حدود 82% از اشتغال مربوط به مرد ها و از نظر تحصیلات 20 % از کارکنان در سطح کارشناسی و بالاتر هستند

*ظرفیت اسمی و عملی

مجموع پروانه‌های بهره‌برداری صادر شده از سازمان صنعت، معدن و تجارت و سازمان جهاد کشاورزی، 508 واحد است که 183 واحد (36%) فعال‌اند از پروانه‌های بهره ‌برداری صادر شده بیشترین مجوز مربوط به گروه بسته بندی با 25 درصد فرآورده آردی با 19 درصد و صنایع لبنی با 14 درصد و بقیه در رتبه‌های بعدی هستند از 183 واحد فعال نیز 19 درصد بسته بندی 13 درصد لبنی و بقیه از گروه های دیگر هستند.

از مجموع 508 واحدی که پروانه بهره ‌برداری دریافت کرده‌اند بیش از  7008000 تن ظرفیت اسمی ایجاد شده است در 183 واحد فعال نیز ظرفیت اسمی بیش از 5005000 تن و ظرفیت عملی آنها بیش از  2007000 تن است،از کل ظرفیت اسمی ایجاد شده برای صنعت غذای استان، بیشترین ظرفیت را صنایع لبنی 32 درصد، نوشیدنی 17 درصد و گروه آردی 16 درصد دارند.

از کل ظرفیت اسمی واحدهای فعال؛ 31 درصد متعلق به صنایع لبنی 22 درصد مربوط به صنایع تولید آرد، 18 درصد صنعت روغن، 15 درصد صنایع نوشیدنی و ... است.

ظرفیت عملی واحدهای فعال به ظرفیت اسمی کل پروانه‌های بهره برداری صادر شده، 35 درصد است،یعنی تولید صنایع غذایی استان معادل 35 درصد از کل پروانه‌هاست،این در حالی است که نسبت ظرفیت عملی واحدهای فعال به ظرفیت اسمی خودشان 50 درصد است، یعنی واحد های فعال با 50 درصد از ظرفیت خود مشغول به کار هستند.

بررسی سازمان‌های صادر کننده مجوز در استان

بر پایه بررسی 508 واحد صنایع غذایی، توزیع دریافت پروانه های بهره برداری از سازمانهای «صمت » و جهاد کشاورزی چنین است:

390 واحد پروانه بهره برداری از سازمان صنعت، معدن و تجارت گرفته‌اند که از این تعداد 146 واحد (37 درصد) فعال هستند و بیشترین سهم تعداد واحد فعال در هر گروه را کنسرو گوشتی با 100 درصد، آردی با 90 درصد، کشتارگاه با 87 درصد، روغن با 85 درصد و ... دارا هستند.

118 واحد پروانه بهره ‌برداری از جهاد کشاورزی دریافت کردند که 37 واحد (31 درصد) در حال فعالیت‌اند،سهم این سازمان در صدور مجوز بهره برداری برای واحدهای فرآورده آردی، نوشیدنی و روغن صفر است و بیشترین سهم ا تعداد واحدهای فعال در هر گروه را کارخانجات آرد و کنسرو گوشتی با 100 درصد، کشتارگاه با 67 درصد کنسرو غیر گوشتی با 42 درصد و ... دارند.

ظرفیت

مجموع 146 واحد فعال دارای پروانه از سازمان صنعت، معدن و تجارت5100000 تن ظرفیت اسمی دارند که هم اکنون با ظرفیت عملی حدود2500000 تن فعالیت می کنند یعنی واحد های دارای مجوز از سازمان صنعت معدن و تجارت با 50 % ظرفیت اسمی فعال اند.

ظرفیت اسمی 37 واحد فعال دارای پروانه از سازمان جهادکشاورزی به میزان470000 تن که هم اکنون با ظرفیت عملی198000 تن یعنی 42% ظرفیت فعالیت می‌کنند.

اشتغال

183 واحد صنایع غذایی استان با اشتغال اسمی 12533 نفر پروانه دریافت کرده‌اند، ولی هم اکنون با اشتغال عملی 19932 نفر در حال فعالیت‌اند؛ یعنی نسبت عملی به اسمی شاغلین در صنعت غذایی استان 160 درصد است و این صنعت اگر از شرایط مناسبی برخوردار باشد، بی تردید در آینده نیروی کار بیشتری را می‌تواند جذب صنعت غذای استان کند.

آمارها نشان می‌دهند در پروانه‌های بهره برداری صادر شده از سازمان صنعت، معدن و تجارت درصد اشتغال عملی به اسمی کل پروانه ها 99 درصد و اشتغال عملی به اسمی واحد های فعال 175 درصد است در پروانه های بهره برداری صادر شده از جهاد کشاورزی نیز درصد اشتغال عملی به اسمی کل پروانه ها حدود 47% و اشتغال عملی به اسمی واحد های فعال 81 درصد است.

شمار پروانه – ظرفیت تولید و اشتغال گروه های گوناگون صنایع غذایی استان

بیشترین پایداری و بالاترین ظرفیت تولید و اشتغال در دولت های پنجم و ششم (سال های 68 تا 76) و عکس آن در دولت های نهم و دهم (سال 84 تا 92) اتفاق افتاده است

تا دولت ششم در مجموع 93 پروانه بهره‌برداری صادر شد که 46 واحد (50 درصد) فعال‌اند و 25 درصد از واحدهای فعال، 40 درصد از ظرفیت عملی تولید و 58 درصد از اشتغال کنونی صنایع غذایی استان را تشکیل می‌دهند.

در دولت‌های هفتم و هشتم در مجموع 146 پروانه بهره برداری صادر شد که 50 واحد (34 درصد) در حال کار هستند و 27 درصد از واحدهای فعال، 39 درصد از ظرفیت عملی تولید و 17 درصد از اشتغال کنونی صنایع غذایی استان را تشکیل می‌دهند.

در دولت‌های نهم و دهم در مجموع 255 پروانه بهره ‌برداری صادر شد که 79 واحد (31 درصد) در حال کار هستند و 43 درصد از واحدهای فعال، 20 درصد از ظرفیت عملی تولید و 23 درصد از اشتغال کنونی صنایع غذایی استان را تشکیل می‌دهند.

دولت یازدهم نیز در دوره دو ساله خود 5 درصد از واحدهای فعال و 1 درصد از ظرفیت و اشتغال صنایع غذایی استان را تامین کرده است.

عملکرد دولت‌ها نشان می‌دهد بیشترین پایداری و بالاترین ظرفیت تولید و اشتغال در دولت‌های پنجم و ششم (سال‌های 68 تا 76) و عکس آن در دولت های نهم و دهم (سال های 84 تا 92) اتفاق افتاده است.