خزرخبر: توجه به مفاهیم مهمی از جمله پیشرفت همه‌جانبه و توسعه پایدار را به عنوان کلیدواژه‌های رشد و تکامل در طول تاریخ که با سرعت بالایی در سالیان اخیر مطرح شده و مورد مطالبه قرار گرفته می‌توان از منظرهای گوناگونی مورد بررسی قرار داد.

در نظر گرفتن ابعاد مختلفی که جنبه‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی جغرافیایی را در بر گرفته و هرکدام در بخش‌های متفاوتی به صورت جزء به جزء قابلیت بررسی و پیاده‌سازی را دارند.

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های توسعه پایدار را باید از منظر شهری در قالب شهر توسعه یافته تعریف کرد که برنامه‌ریزی و تدوین استراتژی‌های لازم به منظور دست‌یابی به هدف‌های تعیین شده برای آن، با در نظر گرفتن راهکارهای علمی و عملی و مد نظر قرار دادن جنبه‌های اشاره شده، اساس رسیدن به توسعه شهری پایدار را تحقق می‌بخشد.

با بررسی همه‌جانبه و دقیق چگونگی و تاریخ شکل‌گیری شهرها روشن است که شهرهای اولیه به صورت معمول در کنار رودخانه‌ها و دریاها به دلیل نیاز به آب تشکیل می‌شدند و همین امر گواهی بر میزان اهمیت یک فاکتور مهم به نام رودها برای تعریف چیستی تا دست‌یابی به توسعه شهرها به شمار می‌آید.

فراتر از نیاز ابتدایی به آب در گذشته، امروزه نقش رودها در کلان‌شهرها بسیار بیشتر از شهرهای کوچک به چشم می‌آید به‌خصوص در شرایطی که روند توسعه به ناچار سبب تنگ‌تر شدن تنفس‌گاه شهرنشینی بوده که نقش رودها به عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای فرار از شهرنشینی بی‌روح مدرن، بی‌بدیل است.

البته این امر هیچ منافاتی با زنده‌تر کردن و استفاده بهینه بلکه همه‌جانبه از این ظرفیت ایده‌آل در شهرهای کوچک ندارد چراکه طراوت منظر شهری بدون شک در هر عرصه و مکانی یک مطالبه عمومی و به‌ حق به شمار می‌آید که نمی‌توان وسعت و رونق شهرها را چندان در آن دخیل کرد.

دریافتن پتانسیل‌های بی‌بدیل رودخانه‌ها برای تحقق توسعه پایدار شهری از منظر زیبایی‌شناسی، جذب گردشگر، رونق اقتصادی و سایر فاکتورهای قابل بحث، چندان کار دشواری به نظر نمی‌رسد که تحقق این موارد در تعریف مدرن شده از آرمان‌شهر، با عنوان شهر اکولوژیک نیز قابل معرفی است.

بستر بکر آماده در شمال

بی‌گمان باید شهرهای شمالی کشور را در این راستا نمونه‌ بارزی از گنج طبیعت نام نهاد که با سایر شهرهایی که صرفاً رودی از دل آن‌ها روان است تفاوت چشم‌گیری دارند چراکه هر بخشی از رودها در شمال کشور دارای استعدادی بی‌نظیر برای ایجاد رونق در عرصه‌های گوناگون و افزایش رفاه عمومی است.

از سوی دیگر قرار داشتن رودخانه‌های شمال کشور در بخش جلگه‌ای متصل کننده کوهپایه‌های جنگلی به بزرگترین دریاچه جهان، خودبه‌خود یک منظر طبیعی زیبا بوده و صِرف نگهداری طبیعی آن بدون خرج هزینه‌های هنگفت برای بازسازی یا دگرسازی، می‌تواند آورده‌های فراوان روانی، اقتصادی و اجتماعی را سبب شود.

اما افزایش جمعیت، رونق شهرنشینی، هجوم بی‌مهابای صنایع، گستردگی مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در میان جامعه در کنار نیاز به رشد و حرکت رو به جلو به‌عنوان یک مطالبه عمومی، همگی رونق روزافزون شهرها در بخش رفاه اجتماعی به خصوص با بهره‌گیری از توان رودخانه‌ها را به امری بدل ساخته که به راحتی نمی‌توان از کنار آن عبور کرد.

همه این امور در کنار یکدیگر نیاز جدی به پرداختن دقیق‌تر به رودهای درون شهری را بیش از گذشته مشهود می‌سازد تا با عبور از نگرش سنتی با حفظ قالب طبیعی بتواند همراه با اتخاذ روش‌های مدرن، هم زیبایی بیشتر و هم رونق در جنبه‌های مختلف را برای شهرها به ارمغان آورد.

یک دست صدا ندارد

البته این نگاه نیازمند رعایت چند فاکتور مهم نیز می‌باشد که هرچه رعایت همگانی در کنار یکپارچگی مورد نیاز در آن بیشتر به کار گرفته شود می‌تواند بهبود در عملکرد و رضایت بیشتر مردم را رقم بزند.

حفظ اکوسیستم طبیعی رودخانه به عنوان جزئی مهم از یک زیست‌بوم فراگیر، اولین فاکتور قابل توجه در پرداختن به رودخانه‌ها به شمار می‌آید چراکه عدم رعایت آن، گرچه در مدتی کوتاه، رونق و زیبای محدودی را به ارمغان می‌آورد اما در بلند مدت می‌تواند سبب شکل‌گیری مشکلاتی حتی در حد بحران منطقه‌ای شود.

دومین و شاید مهم‌ترین فاکتور در این بخش را باید به اجرای یک مدیریت یکپارچه و هماهنگ از سوی دستگاه‌های مسئول و دخیل در امر پرداختن به رودخانه‌ها برشمرد، جایی که شهرداری، شرکت آب منطقه‌ای، منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست در کنار سایر نهادهای مسئول باید در قالب یک کار تیمی به فعالیتی هماهنگ برای رسیدن به هدفی کلان تلاش کنند.

اگر هرکدام از این اعضای اشاره شده در ایفای نقش خود به هر دلیلی با کاستی مواجه شوند به یقین روند پیشبرد برنامه را مختل ساخته و حتی می‌تواند کار را به تعطیلی کشاند، از این رو بر عملکرد هماهنگ میان دستگاه‌ها تأکید می‌شود.

رخ‌نمایی مازندران با شاهرگ‌های بسیار

در همین راستا مدتی است در مازندران به عنوان یکی از استان‌های شمالی بهره‌مند از نعمت رودهای سرشار در میان شهرها، روند پرداختن به حاشیه رودخانه‌ها با اهتمام مسئولان مربوطه آغاز شده که نمونه بارز آن را باید در رودخانه تجن واقع در مرکز این استان برشمرد.

جایی که احداث چند پارک و باغ‌موزه به نظر می‌رسد توانسته تا حد زیادی در جلب رضایت عمومی و ایجاد رونق اقتصادی و اجتماعی اثرگذار واقع شود، از این رو مسئولان این استان برای بسط چنین فعالیت‌هایی در سطح شهرهای دیگر مازندران نیز دست به کار شدند.

شهر نکا در شرق مازندران، که از نعمت نکارود در دل خود برخوردار است نیز به تازگی با امضای تفاهم‌نامه میان آب منطقه‌ای مازندران و شهرداری نکا، گامی تازه را برای ورود به عرصه استفاده از ظرفیت رودهای درون شهری به منظور دست‌یابی به رونق چندجانبه آغاز کرده است.

رونقی که البته برای شهری مانند نکا نیازمند کار و تلاش بسیار زیاد باوجود ظرفیت‌های فراوان است، تلاش زیاد نیز این بابت مطرح است که باید در کنار حاشیه رودخانه فکر اساسی برای درون رودخانه نیز بشود.

سهم یک درصدی شرق مازندران از 30 میلیون گردشگر

در همین زمینه علی‌محمد شاعری نماینده شرق مازندران در مجلس با اشار به حداقل رسیدن احتمال وقوع سیل در شهر نکا باتوجه به بهره‌برداری از سد گلورد، اظهار کرد: این امر سبب فراهم شدن فضایی شد تا به همت شهرداری نکا طبق تفاهم‌نامه‌ای، محدوده رودخانه نکا در حریم شهر با ایجاد یک مبلمان و امکانات تفریحی مناسب برای مسافران و گردشگران، فضایی با نشاط توام با زیرساخت‌های مناسب برای گذران اوقات مردم ایجاد شود.

وی افزود: در مجلس شورای اسلامی نیز سعی شده تا با تصویب طرح توسعه روستایی، هم برای توسعه شهری و هم توسعه روستایی امکانات بسیار مناسب به خصوص در حوزه گردشگری اختصاص داده شود.

نماینده شرق مازندران با بیان مجوز مجلس شورای اسلامی در این زمینه، خاطرنشان کرد: تلاش می‌شود تمامی دستگاه‌های اجرایی که در شهر حضور دارند گرد هم جمع شوند و همه امکاناتی که دارند را برای زیباسازی شهر به کار بگیرند.

این مسئول اضافه کرد: در پنج شهر شرق مازندران یعنی نکا، بهشهر، گلوگاه، رستمکلا و خلیل‌شهر سعی می‌شود اقداماتی برای مدیریت پسماند، زیرساخت‌های عمرانی و سایر خدمات شهری در راستای زیباسازی منظر شهری صورت بگیرد تا سرانه خدمات شهری به استاندارهای لازم برسد.

وی گفت: استان مازندران از حدود 30 میلیون گردشگر در طول سال میزبانی می‌کند که سهم شرق مازندران کمتر از یک درصد می‌باشد چراکه زیرساخت‌های گردشگری در این منطقه فراهم نشده است.

شاعری خواستار اهتمام بیشتر شهرهای شرق مازندران در عرصه زیباسازی و جذب گردشگر شد و تصریح کرد: لازم است هویت شهرها نیز اطلاع‌رسانی شوند و تلاش بیشتری صورت بگیرد تا پنج شهر شرق مازندران بتوانند تبدیل به زیستگاه گردشگری منطقه شوند.

سوار بر امواج نشاط و رونق رودخانه‌ها

محمدابراهیم یخکشی مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران نیز در این زمینه رودخانه‌ها را سرمایه‌های ملی و دارای پتانسیل‌های زیست‌محیطی مناسب برشمرد و گفت: در مازندران هفت هزار کیلومتر رودخانه داریم که بیش از ۵۰۰ کیلومتر آن از شهرها و روستاها عبور می‌کنند.

وی افزود: سیاست نیز بر این است تا با مشارکت نهادهای شهری و روستایی بتوان از این ظرفیت‌های خدادادی استفاده شود که در رودخانه‌هایی که سدی در بالادست آن‌ها ساخته شده ظرفیت‌ها به طور موثری بیشتر می‌شود.

مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران با بیان امضای تفاهم‌نامه همکاری صورت گرفته با شهرداری نکا، اظهار کرد: در همین راستا نیز برنامه اقدام مشترک در بحث مدیریت رودخانه به استفاده از این رودخانه‌ها با تعدای از شهرداری‌های مازندران از جمله ساری و تنکابن صورت گرفته که آخرین تفاهم‌نامه با حضور نماینده شرق مازندران در مجلس شورای اسلامی با شهرداری نکا به صورت رسمی به انجام رسید.

این مسئول امضای چنین تفاهم‌نامه‌هایی را دارای دو هدف برشمرد و اضافه کرد: هدف اول استفاده از این ظرفیت‌ها در ایجاد نشاط و توسعه با بهره‌گیری از پتانسیل‌های گردشگری در کنار حفاظت همه جانبه از رودخانه‌ها به شمار می‌آید.

وی مشارکت نهادهای عمومی و مردمی را دومین هدف برشمرد و گفت: در مسئله مدیریت رودخانه می‌خواهیم با مشارکت مردم از ظرفیت‌ها استفاده کنیم تا با همکاری چند جانبه بتوان ظرفیت‌هایی که واقعاً باید به فعل رسانده شوند به تحقق برسند.

یخکشی اظهار کرد: رودخانه‌ای که از یک شهر عبور می‌کند یک فرصت و یک سرمایه محسوب شده و همه شهروندان باید بتوانند از این سرمایه استفاده کنند درحالی که هنوز از لحاظ اقتصادی و زیست‌محیطی ارزش رودخانه‌ها محاسبه نشده است.

وی افزود: وقتی که یک رودخانه از داخل یک شهر عبور می‌کند حتی طغیان و سیل آن نیز از منظر گردشگری چنانچه مدیریت شود می‌تواند برای شهروندان جاذبه گردشگری داشته باشد و آبی که از رودخانه جریان می‌یابد و زیرساخت‌هایی که در محیط پیرامونی آن ایجاد می‌شود از منظر اجتماعی موجب ایجاد نشاط در شهروندان می‌گردد به ویژه آنکه در بالا دست این شهرها مانند این شهر سدی ساخته شود که آب در آن همیشه جریان داشته باشد.

کیلومترهای طلایی در دستان شهرداری

سیدمهدی احمدی شهردار نکا در این زمینه به خبرنگار ما گفت: پس از جریان سیل سال 78 در این شهرستان یعنی پس از گذشت 18 سال در قالب یک تفاهم‌نامه، استفاده مضاعف از رودخانه نکارود در محدوده شهری به شهرداری نکا واگذار شد.

وی این طرح را در قالب یک مموعه بزرگ به طول چهار کیلومتر به‌صورت رفت‌وبرگشت با حریم 30 متری توصیف کرد و افزود: البته اجرای صحیح این تفاهم‌نامه نیاز به جلسات مشترک در رابطه با ابعاد موضوع با حضور کارشناسان مربوطه دارد.

شهردار نکا آغاز کار را منوط به قطعی شدن تفاهم‌نامه دانست و خاطرنشان کرد: پس از انعقاد قرارداد و تحویل قطعی این مجموعه بزرگ به شهرداری نکا، طرح جامع گردشگری، توریستی و تفریحی از سوی این نهاد تهیه می‌شود.

وی اضافه کرد: پس از تهیه طرح جامعه اقدامات لازم بعدی ازجمله واگذاری پروژه صورت می‌پذیرد تا بعد از عملیاتی شدن آن رودخانه نکا تبدیل به یک منطقه توریستی زیبا و قابل توجه شود.

متن مهم‌تر از حاشیه

 زیبایی حاشیه، بدون منظر زیبا از خود رودخانه تقریباً به چشم نمی‌آید، برهمین اساس باید فکر اساسی برای قلب بیمار رودخانه نکا در همین محدوده شهری شود که پر شده از زباله‌های خانگی و نیمه صنعتی، نخاله‌های ساختمانی، ضایعات و املاح مانده از سیلاب‌های مقطعی که همگی مناظر نازیبایی را به آن داده است.

از سوی دیگر رودها حکم رگ‌های حیاتی را دارند که بدون مایه حیات به شریان بدون استفاده بلکه نامیمونی تبدیل می‌شوند، بنابراین قبل از پرداختن به ظاهر باید چاره‌ای برای قلب این رگ‌های حیاتی کرد تا پس از فراهم شدن شرایط بهره‌برداری، جریان دلنشین آب در درون رودخانه بر اثرگذاری آن بی‌افزاید چراکه در غیر اینصورت، سی‌وسه پل هم که باشی بدون زاینده‌رود زنده، رونقی نداری.