خزرتیترخبر: درختی به نام شمشاد با نام علمی buxus hyrcana، همیشه سبز و بومی جنگل‌های هیرکانی که در جنگل‌های شمال ایران رشد می‌کند و از گونه‌های در حال انقراض بوده است.

این گونه چند سالی است که درگیر دو بیماری شده، آفتی که عامل آن قارچی به نام cylindrocladiam buxicola است، و همچنین آفت شب‌پره که کاملا شمشاد‌های  استان را درگیر کرده و خسارت شدیدی به این رویشگاه‌ها وارد آورده است.

*اوضاع بحرانی شمشاد در مازندران

شمشادهای غرب استان که رویشگاه‌هایش خشک شده و شاید چند هکتاری باقیمانده باشد، اوضاع اما در رویشگاه‌های شمشاد مرکز و شرق مازندران هم بحرانی‌ست و تاکنون مهار این آفت از سوی متولیان امر موفقیت‌آمیز نبوده است، البته ناگفته نماند تلاش‌هایی برای مهار انجام شده ولی ظاهرا قدرت آفت بلایت و شب پره برای نابودی این گونه ارزشمند در ایران به قدرت و تلاش مسئولان چربیده و در حال حاضر برنده این بازی شب‌پره بوده است.

*شب‌پره چیست؟

آفت شب‌پره گونه‌ای پروانه‌ای بوده که در شرق آسیا، نخستین بار حدود 10 سال قبل در آلمان و کشورهای اروپایی فراگیر و در چندسال اخیر در جنگل‌های شمال ایران و حدود سه سال پیش در درختان شمشاد در مازندران مشاهده شد.

آفت شب‌پره، یا سوختگی شمشاد باعث خوردگی برگ‌ها و ساقه‌ها و خشکیدگی و سوختگی درخت می‌شود، این بیماری در جنگل‌های اروپا نیز خسارت‌های زیادی بوجود آورد و در ایران اولین بار در جنگل‌های گیلان و در آستارا دیده شد، در حال حاضر همه رویشگاه‌های کشورهای اطراف ایران نیز درگیر بیماری هستند.

 *بازشدن پای شب‌پره به استان مازندران

 و اما چه زمانی پای آفت شب‌پره به استان ما باز شد، خرداد سال 95 بود که این آفت در درختان شمشاد منطقه نمک آبرود چالوس مشاهده شد، پس از آن شب‌پره پر زد و به شمشادهای غرب استان در رویشگاه شهرستان نوشهر که دارای ارزش اکولوژیکی بسیار زیادی هستند، حمله کرد.

سیر و سفر شب‌پره فقط تا نوشهر نبود، وقتی همه خواب بودیم کم‌کم به مرکز و در ادامه سفر خود به شرق مازندران رسید و رویشگاه‌های شمشاد در این مناطق را نیز نوازش داد و خسارت زیادی به بار آورد، طوریکه جلسات و نشست‌هایی برای مهار آن در استانداری مازندران نیز تشکیل شد اما این امر بی‌فایده بوده و خسارت لحظه به لحظه بیشتر می‌شد.

*کل شمشادهای استان درگیر شب‌پره شد

و اما اکنون چه شده؟ تقریبا کل شمشاد‌های استان مازندران در منحصربفردترین جنگل‌های دنیا به آفت بلایت و شب‌پره مبتلا و بیشترشان خشک شده‌اند و همین‌قدر شمشاد سبزی که وجود دارد آلوده است.

مساحت جنگل‌های شمشاد، حوزه ساری 7 هزار 500 هکتار است که تا خردادماه سال 97 حدود 122 هکتار از این مساحت درگیر آفت بودند، این را همان زمان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران – حوزه ساری اعلام کرده بود.

به مرور این مساحت بیشتر و بیشتر شد، در تابستان همان سال مساحت شمشادهای آلوده به 2 هزار هکتار رسید، با وجود اقداماتی نظیر محلول‌پاشی، به گفته خود مسئولین منابع طبیعی استان، امسال این آفت به شمشادها در ارتفاعات زیر هزار متر از سطح دریا به شدت خسارت زد.

*فقط 40 هکتار شمشاد سنگده سبز است

پیش بینی مسئولان منابع طبیعی این بود که  ممکن است رویشگاه‌های ارتفاعات بالای هزار متر را نیز آلوده کند که این پیش‌بینی‌ها بدبختانه درست از آب در آمد و اکنون شمشادهای ارتفاعات بالا در سنگده ساری نیز دچار آلودگی شده اند.

رویشگاه‌های شمشاد سنگده ساری مبتلا و آلوده اند اما هنوز سبز هستند، 30 تا 40 هکتار شمشاد سنگده سبز باقیمانده است، اینها را امین وطن‌دوست کارشناس ارشد گیاه‌پزشکی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران ـ منطقه ساری به فارس گفته است.

*خسارت جدی شب‌پره به 4 هزار هکتار شمشاد استان مازندران– حوزه ساری

دو آفت بلایت و شب‌پره شمشاد استان را نابود کرده‌اند، در حوزه ساری از 7 هزار و 500 هکتار رویشگاه شمشاد، 3 هزار و 500 هکتار آن به بلایت که بیماری قارچی است مبتلا و کاملا خشک شده و بقیه هم آلوده هستند، و اما در مورد آفت شب‌پره، از این 7 هزار و 500 هکتار شمشاد، 3 هزار و 970 هکتار را مبتلا کرده و خسارت جدی به آن‌ها وارد کرده که بیشتر رویشگاه‌ها خشک و بقیه آن به مبتلا شده‌اند و فقط و فقط 30 تا 40 هکتار از رویشگاه های شمشاد سنگده سبز است که منابع طبیعی استان حوزه ساری در آخرین تلاش های خود برای مبارزه با آفت شب پره در حال نجات این 40 هکتار از گونه ارزشمند است.

*آخرین امیدها برای زنده نگهداشتن شمشادهای آلوده سنگده

محلول‌پاشی در این مساحت از رویشگاه های شمشاد سنگده ساری با وسعت 25 هکتار و به عنوان ذخیرگاه بذر، نهال و قلمه با یک قرارداد با پیمانکار بخش تخصصی خصوصی به مبلغ 220 میلیون تومان منعقد شده است تا این مقدار شمشاد سبز باقیمانده در استان مازندران نجات یابد.

وطن‌دوست با عنوان این مطالب می‌گوید: محلول‌پاشی در حال اجراست و این آفت، آفتی قرنطینه‌ای است که 3 تا 6 نسل دارد و باید در طول سال محلول‌پاشی حتما اتفاق بیفتد که برای شمشاد سنگده قرار است این عمل با قرارداد با پیمانکار تخصصی انجام شود.

*اعتبار همیشه محدود منابع طبیعی و جنگل‌ها

پاسخ این کارشناس ارشد گیاه‌پزشکی در مورد علت عدم مهار این آفت و گسترش آن به این شدت این بود: توپوگرافی جنگل‌های استان و شیب  60 تا 90 درصدی رویشگاه‌های شمشاد و توده انبوه در جنگل‌ها و ورود و دسترسی سخت به آنها و همچنین نیاز اعتبار کلان، همه باعث این شده که آفت فراگیر شود و البته ناگفته نماند نه در کشور ما بلکه در تمام کشورهای همسایه نیز آفت به رویشگاه‌های شمشاد خسارت شدید زده است.

کوروش خلعتبری مدیرکل دفتر جنگل‌کاری و پارک‌های سازمان جنگل‌ها و کارشناسان گروه گیاه‌پزشکی دفاتر حفاظت و حمایت و قائم مقامی در شمال کشور  با همراهی سیدمحسن موسوی تاکامی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری اخیرا از رویشگاه سبز آلوده به آفت شب پره در سنگده و برنامه‌ریزی برای کنترل این آفت بازدید کردند.

دو آفت بلایت و شب‌پره رویشگاه‌های شمشاد کل استان را درگیر کرده است، تامین اعتبار و کمک برای برای جلوگیری از خشک نشدن و زنده نگهداشتن این بخش کوچک از گونه مهم جنگل‌های هیرکانی از مهمترین موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد و کمک بیشتری از طرف مسئولان و متولیان جنگل در سطح ملی برای سبز نگهداشتن این بخش انجام شود که شاید این آخرین تلاش‌ها امیدی برای تولد دوباره شمشاد در مازندران باشد.